Yıllık 500 milyon çifte yakın üretim kapasitesi bulunan Türkiye ayakkabı sektörü, yüksek maliyetler ve artan ithalat nedeniyle köşeye sıkıştı. 2023’ün başından bu yana 100 bine yakın istihdam kaybı yaşayan sektör, geçen yıl dış ticaret açığı verdi. Bu yılın ilk 4 ayında ise 2023’ün tamamı kadar açık oluştu. Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Berke İçten, “Şirketler bir bir kapanıyor. Esenyurt’ta bin 200 çalışanı olan tesis kapandı. Avrupa’nın en büyük üretim kapasitesine sahip 6 milyar dolarlık sektör, acil önlem alınmazsa oyun dışı kalabilir. Ekonomi yönetiminin makro politikalarını destekliyoruz ancak sektör bazında çalışma yapılmazsa ayakkabı sanayisinin ayakta kalması çok zor” dedi.
Ekonomim'den Yener Karadeniz'in haberine göre, sektörün ihracatı geçen yıl yüzde 3,2 gerileyerek 1 milyar 268 milyon dolar oldu. 2022’de 962 milyon dolar olan ayakkabı ithalatı ise geçen yıl 1,4 milyar doları aştı, bu yıl ilk çeyrekte ise 460 milyon dolara yükseldi. İlk dört aylık ihracat ise yüzde 29,3 geriledi. Böylece ilk dört ayda 120 milyon dolar olarak hesaplanan açık, 2023’ün tamamına yaklaştı. Sektörün kapasite kullanım oranı da yüzde 62,9 ile en düşük değer olarak ölçüldü.
Yüksek vergiler zorluyor
Asgari ücretli çalışanın maliyetinin 920 dolara ulaştığını anlatan İçten, “Ortalama çalışan maliyeti bin doları geçiyor. Oysa Çin, Vietnam gibi ülkelerde bu tutar 100- 250 dolar arasında. Deri ayakkabıda Portekiz ile aynı fiyattayız” dedi. Bu koşullarda rekabetin mümkün olmadığını vurgulayan İçten, ithalatta markalara Fas ve Endonezya’daki gibi belli oranlarda yerli üretim şartı getirilmesini önerdi. İçten, Türkiye’de üretilmemesine rağmen yüzde 100-150 ithalat vergisi uygulanan ayakkabı yan sanayi ürünlerine de dikkat çekerek “Yan sanayimiz tabii ki korunsun. Ama başka teşvikler de verilebilir. Yüksek vergiler ana sanayiyi çok zorluyor” diye konuştu.
Fabrikaların küçüldüğünü, 80 kişilik tesisin 30 kişiyle çalıştığını anlatan Berke İçten, Zara gibi markaların alım ofislerini kapatması ile sektörün ciddi kapasite küçülttüğünü kaydetti. İçten, sektörün birinci önceliğinin rekabetçi döviz kuru olduğunu belirterek 40-45 TL’lik kur seviyesinin sektörü ayakta tutacağını kaydetti. Önlem alınmaması durumunda yıl sonunda ihracatın yüzde 35- 40 daralacağını ifade eden İçten, “Fabrikaların bir kısmı kaybedildi. Kalanların da yüzde 30-40’ı gidecek. İhracat 700-800 milyon dolarda kalırken açık aynı tutarda gerçekleşecek” dedi.
Ayakkabı sektörünün istekleri
-Üretim ve ihracatla orantılı genel gider indirimi.
- Kısa çalışma ödeneğine benzer istihdam desteği.
- Yurt içinde üretilmeyen girdilerin ithalat vergisinin gözden geçirilmesi.
- Bitmiş ayakkabı ithalatına etkili ve caydırıcı önlem.
- İthal markalara belli oranda Türkiye’de üretim şartı.