Borsa İstanbul'da yer alan endeksler BIST 30, BIST 50, BIST 100, BIST 500 ve BIST Tüm endeksleridir.
BIST 30 endeksi, aynı zamanda VİOP'ta işlem gören ilk 30 şirketi içerir. BIST 50 ise ilk 50 şirketi içeren bir endeks anlamını taşır. BIST 500 ise Aralık 2023 tarihinden itibaren izlenmeye başlanan ve ilk 500 hisse senedini kapsayan bir endeks çeşididir. BIST Tüm endeksi de Borsa İstanbul'da işlem gören ve pay senedi alınıp satılan tüm hisse senetlerini içerir.
2024 itibarıyla Borsa İstanbul'da 600'den fazla şirketin hisse senetleri işlem görmektedir.
BIST 100 endeksi nedir?
“Borsa Endeksi Nasıl Hesaplanır?” sorusunun cevabı için BIST 100 endeksinin nasıl hesaplandığına da bakabiliriz. BIST 100, Borsa İstanbul'da işlem gören en değerli 100 hisse senedinin yer aldığı bir endeks olarak adlandırılır.
Borsa İstanbul'da birçok farklı endeks bulunmakla birlikte, en çok takip edilen endeks ise BIST 100'dür. Bunun sebebi tüm sektörlerden şirketlerin en yüksek hacimli olanlarını içermesidir.
Borsa İstanbul endeks kodları neler?
Borsa endekslerinin de aynı hisse senetlerinde olduğu gibi takip kodları bulunmaktadır. BIST 100'ün takip kodu XU100 iken BIST 30'un takip kodu XU030’dur. BIST 500 için XU500 kodu kullanılırken, BIST Tüm Endeksi için takip kodu ise XUTUM'dur.
BIST 30 ve 50 endeksleri nedir?
BIST 30, XU030 işlem kodu ile bilinir ve Borsa İstanbul'da işlem gören ve piyasa değeri dikkate alındığında hacim bakımından en yüksek olan 30 şirketin hisse senetlerinin ölçülmesi ile oluşur. Daha çok uzun vadeli yatırım yapmak isteyenler bu endeksi tercih eder.
XU050 işlem kodu ile bilinen BIST 50 endeksi ise aynı BIST 30 endeksinde olduğu gibi yüksek hacimli 50 şirketin karma değerlerini belirtir.
Her iki endeks de üçer aylık aralıklar ile yeniden belirlenmektedir.
BIST 100 Endeksi Nasıl Hesaplanır?
BIST 100 hesaplama işleminde endekse dâhil edilen paylar, zaman ve piyasa değeri gibi farklı etkenlerle beraber değerlendirmeye tabii tutulur. İlgili endeks hesaplamasında Et= Σ (Fit x Hit x Nit) / Bt formülü kullanılır.
Aşağıdaki belirtilen açıklamada, bahsedilen formülde yer alan değişkenlerin hangi anlamları taşıdığı açıklamıştır.
-Et: Endeksin t zamandaki değerini ifade eder
-Fit:”i”inci payın t zamandaki fiyatını ifade eder
-Nit: ”i”inci payın t zamandaki toplam miktarını ifade eder
-Hit: ”i”inci payın t zamandaki fiili dolaşım oranını ifade eder
-Bt: Endeksin t zamandaki baz değerini ifade eder
İlgili formülde yer alan “t zamandaki” ifadesi, önceden belirlenen bir tarihi belirtir. Bunun dışında söz konusu formül incelendiğinde piyasa değeri diğerlerine kıyasla yüksek olan bir payın, endeksi daha çok etkileyeceği görülebilir. Bu sebeple BIST endeks hesaplamasındaki hisse senetlerinin ağırlığı %10 ile sınırlandırılır.
Getiri Endeksi ve Fiyat Endeksi arasındaki farklar neler?
Endeks hem Fiyat Endeksi ve Getiri Endeksi olarak iki farklı yöntemle hesaplanabilir. İki endeks arasındaki tek fark nakit temettü ödemelerinde ortaya çıkmaktadır. Nakit temettü ödemelerinde “Getiri Endeksi”nin bölen değerinde ödenen temettünün endekse dahil paylara ağırlıkları oranında yatırıldığı varsayımıyla düzeltme yapılır. “Fiyat Endeksi”nde ise bölen değerinde ödenen temettünün portföy dışına çıkarıldığı varsayımıyla düzeltme yapılmamaktadır.
Endekse dâhil edilecek payların belirlenmesi
BIST 100 pay endeksleri hesaplanırken endekste yer alacak paylar A ve B grubuna ait hisselerden seçilir. A grubu içerisindeki hisse senetleri, Borsa İstanbul’da en çok işlem gören senetlerinden belirlenir. B grubu hisseler ise fiili dolaşım miktarının nispeten daha az olan hisseler arasından belirlenir.
BIST 100 Endeksi dolar bazında nasıl hesaplanır?
Borsa İstanbul’da işlem gören tüm hisselerin piyasa değerleri, ilgili hissenin piyasadaki güncel fiyatları ile çarpılması ile hesaplanır. Kur sistemi hesaplamasında ise o anki dolar kuru fiyatı ile işlem yapılan fiyat çarpılır. Örnek olarak, bir hissenin TL biçimindeki değeri 100 ise "100 x dolar kuru" olarak, yani 100 rakamı o anki dolar kuru ile çarpılarak hesaplanır.
BIST 100 Endeksi artarsa ne olur?
BIST 100’ün yükselmesi, Türkiye ekonomisi için olumlu bir sonuç ortaya çıkarır. Bu yükseliş aynı zamanda Borsa İstanbul’da işlem gören en değerli ve işlem hacmi en yüksek olan ve BIST 100’e dahil şirketlerin performansının iyi olduğunu anlamına da gelir. BIST 100’ün yükselmesi, borsa yatırımcıları için kârlılık anlamına da gelirken gösterilen arzın da yüksek olduğu anlamı da taşır. Böylece hisselerin piyasa değeri de yükselmiş olur.