Halka arz, bir şirketin hisselerini yatırımcılara sunması anlamına gelir. Daha kapsamlı bir şekilde ifade etmek gerekirse, şirketin paylarını satmak istediğini duyurarak borsada işlem görmeye başlaması sürecidir. Halka açılan hisseler, bireysel ve kurumsal yatırımcılara bölünerek dağıtılır. Yatırımcılar, sermayeleri oranında hisse satın almak için talepte bulunurlar.
Halka arz, iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir:
Birincil Halka Arz (IPO): Bu yöntem, daha önce halka açık olmayan bir şirketin hisselerini ilk kez yatırımcılara sunmasıdır. Bu süreçte, şirketin hisseleri ilk kez borsada işlem görmeye başlar. Genellikle, bu adım şirketin sermaye artırımı ve büyüme hedefleri doğrultusunda atılır.
İkincil Halka Arz (SPO): Daha önce halka arz edilmiş bir şirketin, hisse senetlerini yeniden halka sunmasıdır. Bu genellikle, ilk halka arzda yeterli sayıda hisse sunulmamışsa veya şirketin sermaye artırımı gibi başka ihtiyaçları doğmuşsa gerçekleştirilir. İkinci halka arz, şirketin mevcut hissedarları için de likidite sağlayabilir ve piyasa değerini artırabilir.
Her iki halka arz türü de, şirketlerin sermaye piyasalarından fon sağlama stratejilerinin bir parçasıdır ve yatırımcılara çeşitli fırsatlar sunar. Birincil halka arz, genellikle yeni yatırımcılar çekmek ve şirketin bilinirliğini artırmak için kullanılırken, ikincil halka arz, mevcut yatırımcı tabanını genişletmek ve şirketin finansal yapısını güçlendirmek amacıyla yapılır.
Hisse senetlerinin dağıtımı, eşit ve oransal olarak iki farklı yöntemle gerçekleştirilir:
Oransal Dağıtım
Bu yöntemde, yatırımcılar satışa çıkarılan hisselerin oranına göre pay talep eder. Yani, her yatırımcı, yaptığı talep miktarı ile orantılı olarak hisse senedi alır. Örneğin, halka arz edilen hisselerin toplam değeri 1 milyon TL ise ve bir yatırımcı 100,000 TL'lik hisse talep ederse, bu yatırımcı tüm hisselerin %10'una sahip olur. Böylece, verilen satın alma emri doğrultusunda hisse senedine ulaşılır ve yatırımcılar, yatırdıkları sermaye miktarına göre hisse sahibi olurlar.
Eşit Dağıtım
Eşit dağıtım yöntemi, tüm yatırımcıların aynı sayıda hisse almasını sağlar. Bu yöntemde, yatırımcıların ne kadar parayla emir verdiğine bakılmaz, her yatırımcıya eşit sayıda lot verilir. Örneğin, toplam 10 milyon adet hisse mevcut ve bu hisselere 1 milyon kişi talepte bulunmuşsa, her yatırımcıya 10 lot düşer. Bu durumda, 1 milyon TL'lik talep gönderen yatırımcı ile 1,000 TL'lik talep gönderen yatırımcı aynı miktarda hisse alır. Eşit dağıtım yöntemi, küçük sermayelerle yatırım yaparak şirket hisselerinde pay sahibi olmak isteyen bireysel yatırımcılar için cazip bir seçenek sunar. Bu sayede, büyük yatırımcılar ile küçük yatırımcılar arasında eşitlik sağlanır ve küçük yatırımcılar da halka arzlardan yararlanabilir.
Her iki dağıtım yöntemi de, farklı yatırımcı profillerine hitap eder ve halka arz sürecinde adil bir paylaşım sağlamayı amaçlar. Oransal dağıtım, büyük sermayeli yatırımcıların daha fazla hisse almasını mümkün kılarken, eşit dağıtım yöntemi küçük sermayeli yatırımcıların piyasaya katılımını teşvik eder.
Halka arz hissesi nasıl alınır?
Bir hisse senedinin halka arz işlemleri Borsa İstanbul (BİST) üzerinden satış yöntemiyle ve talep toplama usulüyle gerçekleştiriliyorsa, bu hisse senedini piyasa ekranında bulmak oldukça kolaydır. İlk olarak, ilgili hisse senedinin kodunu piyasa ekranındaki arama alanına yazarak sorgulamanız gerekir. Hisse senedinin kodu genellikle şirket adı veya sembolü ile ilişkilendirilmiş kısa bir harf veya sayı kombinasyonudur.
Arama işlemi sonrasında, hisse senedinin bilgileri ekranda görünecektir. Alım satım işlemlerine başlamak için, alım satım ekranını açmanız gerekir. Bu ekran üzerinden, satın almak istediğiniz hisse miktarını ilgili alana girerek alım emrini oluşturabilirsiniz. Örneğin, belirli bir hisse senedinden 100 adet almak istiyorsanız, bu miktarı alım alanına yazarak işlemi onaylamanız yeterlidir.
Bu süreçte dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri de, hisse senedinin halka arz fiyatını ve talep toplama sürecinin bitiş tarihini kontrol etmektir. Halka arz süreci tamamlandıktan sonra hisse senetleri genellikle borsada işlem görmeye başlar ve fiyatlar arz ve talebe göre değişiklik gösterebilir.
Halka arz şartları nelerdir?
Halka arz işleminin başarıyla gerçekleştirilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir.
1. Aracı kurum seçimi
Halka arz sürecinin ilk adımı, bir aracı kurumla iletişime geçmektir. Aracı kurumlar, halka arz sürecinde şirketlere danışmanlık yapar ve gerekli düzenlemelerin yerine getirilmesini sağlar. Bu aşamada, şirketin mali durumu ve gelecekteki potansiyeli değerlendirilir. Aracı kurumlar, şirketin piyasa değeri hakkında bir rapor hazırlar. Bu rapor, şirketin ne kadar sermaye artırabileceği ve hisse başına fiyatının ne olacağı konusunda önemli bilgiler sunar.
2. Sermaye Piyasası Kurulu'na (SPK) başvuru
Şirket değerlemesi tamamlandıktan sonra, halka arz sürecinin bir sonraki adımı olarak Sermaye Piyasası Kurulu'na (SPK) başvuru yapılır. SPK, Türkiye’de sermaye piyasalarının düzenlenmesinden sorumlu olan kurumdur. Bu aşamada, şirket halka arz etmek istediği payların miktarını ve diğer detayları içeren bir başvuru dosyası hazırlayarak SPK'ya sunar. Başvuru dosyasında, şirketin mali durumu, yönetim yapısı, risk faktörleri ve halka arzın amacı gibi bilgiler yer alır.
3. Borsa İstanbul ve SPK İncelemeleri
Başvuru yapıldıktan sonra, şirketin halka arz edilmesi için gerekli incelemeler Borsa İstanbul (BİST) ve SPK uzmanları tarafından gerçekleştirilir. Bu incelemeler, şirketin mali yapısının, faaliyetlerinin ve halka arz sürecinin şeffaf ve doğru bir şekilde yürütülmesini sağlar. Uzmanlar, şirketin halka arzının yatırımcılar için uygun olup olmadığını değerlendirir ve gerekli onayları verirler.
4. Halka arzın ilan edilmesi
SPK ve BİST tarafından yapılan incelemeler sonrasında, şirket halka arz için onay alırsa, halka arz süreci resmi olarak başlatılır. Bu aşamada, halka arzın detayları kamuoyuna duyurulur. Hangi tarihlerde hisse talebi toplanacağı, hisse başına fiyat aralığı ve diğer önemli bilgiler yatırımcılara ilan edilir.
5. Talep toplama ve hisse dağıtımı
Halka arz sürecinin son aşaması, talep toplama ve hisselerin dağıtımıdır. Yatırımcılar, belirlenen süre içinde hisse senetlerine talep gönderebilirler. Talep toplama süreci tamamlandıktan sonra, hisseler yatırımcılara dağıtılır. Bu dağıtım, oransal veya eşit dağıtım yöntemlerinden biriyle yapılabilir. Yatırımcılar, aldıkları hisselerle şirketin ortakları arasında yer alır ve borsada hisse alım satımı yapmaya başlayabilirler.
Halka arz şirketler için neden önemlidir?
"Halka arz nedir?" sorusunun cevabı bir şirketin hisselerini genel halka sunarak borsada işlem görmeye başlaması süreci olarak özetlenebilir. Bu önemli adım, şirketler için büyük bir dönüm noktası olarak kabul edilir çünkü genel halktan sermaye toplama imkânı sağlar.
Halka arz ile birlikte, şirketler yatırımcı tabanını genişleterek elde ettikleri sermaye ile genişleme, borç ödeme veya diğer stratejik yatırımlar gibi çeşitli amaçlar için finansman sağlar. Ayrıca, halka arz, şirketin piyasa değerinin belirlenmesi ve şeffaflığın artırılması açısından da büyük önem taşır.
Büyümekte olan ve sermayesini genişletmek isteyen şirketlerin ilan yoluyla gerçekleştirdiği halka arz, hem şirketler hem de yatırımcılar açısından birçok avantaj sunar. Halka arz süreci, şirketler için hisse senetlerini halka açarak sermaye artırma ve finansal gücünü pekiştirme fırsatı sağlar. Bu süreçte, şirketler mevcut borçlarını ödeyebilir, finansal kurumlar nezdinde güvenilirliklerini artırabilir ve likiditeyi yükselterek bilinirliklerini artırabilirler. Ayrıca, halka arz sayesinde şirketin hisselerinin değeri artabilir ve geleceğe yönelik genişleme planları için gerekli sermaye toplanabilir.