Hisse senedi, bir şirket tarafından piyasaya sürülen ve ortaklık sermayesini temsil eden kıymetli bir belgedir.
Yatırım yaptığınız şirketin kâr payına, yani temettüsüne de sahip olursunuz. Bu durum, şirketin değerindeki yükselişin yanı sıra kârdan da pay almanız anlamına gelir.
Hisse senedi nedir?
“Hisse Senedi nedir?” sorusunun cevabı için ise öncelikle hisse nedir? sorusuna yanıt vermek gereklidir. Hisse kelime anlamıyla ortaklık manasına gelirken, 'Hisse Senedi' de bir şirketin anaparasının aynı değere sahip küçük parçalarından her biri olarak tanımlanır.
Hisse senetleriyle ilgili bütün yasal düzenlemeler, Sermaye Piyasası Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu'nda yer almaktadır.
Türk Ticaret Kanunu'na göre hisse senedi, bir şirketin ana sermayesinin en küçük parçası olarak tanımlanmaktadır.
Hisse senedi sahipleri, söz konusu şirketin sermayesindeki pay oranına göre şirkete ortak olma, yönetimde yer alma, kâr payı alma ve oy kullanma hakkına sahiptir olur.
Sermaye şirketlerinin hisse senedi ihraç etmesi için SPK'dan (Sermaye Piyasası Kurulu) izin almaları gerekmektedir.
Hisse senetleri, ilgili şirketler tarafından kaynak sağlamak amacıyla çıkarılır ve genellikle halka arz edilir. Sonrasında ise borsalarda işlem görmeye başlar. Fiziksel olarak kâğıda basılan hisse senetleri ise Hisse Kâğıdı olarak tanımlanır.
Hisse senedi çeşitleri neler?
Hisse senetleri, genel olarak haklarına ve özelliklerine göre farklı kategorilere ayrılır.
Bedelli Hisse Senetleri: Şirketlerin sermaye artırımı yapmak amacıyla çıkardıkları yeni hisse senetleridir. Mevcut hissedarlar, bu yeni hisse senetlerini belirli bir bedel karşılığında satın alabilirler.
Bedelsiz Hisse Senetler: Şirketlerin mevcut sermayelerini iç kaynaklarından (yeniden değerleme, yedek akçeler gibi) artırdıkları durumlarda, hissedarlara ek mali yük getirmeden hisse senedi dağıttıkları durumlardır.
Nama Yazılı Hisse Senetler: Belirli bir kişinin adına kayıtlı olan hisse senetleri olarak tanımlanır. Sahiplik, bu hisse senetlerinin şirketin hisse senedi defterindeki kayıtları üzerinden değişiklik yapılmasıyla transfer edilebilir.
Hamiline Yazılı Hisse Senetleri: Sahibinin kim olduğu dikkate alınmadan fiziksel olarak elinde bulunduran kişiye ait olan hisse senetleri olarak adlandırılır. Bu tür hisse senetleri adi veya imtiyazlı olabilirler.
Adi Hisse Senetleri: Söz konusu şirketin kârına ortak olma ve likidasyon durumunda varlıklarına pay alma hakkı verir. Ayrıca, şirketin yönetim kurulu seçimlerinde oy kullanma hakkını da beraberinde getirir. Adi hisse senetleri için en yaygın türdeki hisse senetleridir denilebilir.
İmtiyazlı Hisse Senetleri: Sahiplerine adi hisse senetlerine oranla birtakım ekstra haklar veya imtiyazlar sağlar. Bunlar genellikle temettü ödemelerinde öncelikli pay alma veya şirketin likidasyon durumunda varlıklardan daha önce pay alma hakkı şeklinde gerçekleşebilir. Ayrıca, imtiyazlı hisse senetleri sahiplerine genel olarak adi hisse senetlerine göre daha fazla oy hakkı da tanıyabilir fakat tüm imtiyazlı hisse senetleri bu hakları aynı şekilde sunmamaktadır.
Hisse senedi alım satım mantığı nedir?
Bir şirketin, temel olarak, mülkiyetinin küçük parçalarını temsil eden hisse senetlerinin alınıp satılması borsa üzerinde gerçekleşmektedir. Yatırımcılar arasında el değiştiren hisse senetlerinin değerleri, piyasada arz ve talebe göre serbest olarak belirlenir.
Yüksek talep ve sınırlı arz durumunda hisse fiyatı artabilirken, düşük talep ve yüksek arz durumunda fiyatın düşmesine sebep olabilir.
Hisse senedi yatırımının asıl amacı, bir şirketin başarılı faaliyetlerinin sonucunda hisse değerinde potansiyel bir yükseliş elde etmek ve dağıtılan kâr payları ile ek gelir sağlamaktır.
Şirketin uzun dönemi kapsayan değer artışı ve temettü ödemeleri, genellikle onun değer üretme kapasitesi ve mali performansının bir göstergesi olarak kabul görür.
Hisse senedi nasıl alınır, nasıl satılır?
Yatırımcıların borsalarda bireysel olarak alım satım işlemi yapma yetkisi bulunmaz. Yatırımcılar, SPK'nın yetki belgesi verdiği aracı kurumlar aracılığıyla borsada hisse senedi alıp satabilirler.
Hisse senedi almak isteyen yatırımcıların öncelikle işlem yapmak istedikleri bir aracı kurum veya bankada yatırım hesabı açmaları gerekmektedir. Hisse senedi alımı için izlenmesi gereken ise adımlar şu şekildedir:
Hisse senedi alım satım işlemleri için önce bir aracı kurum seçmek gereklidir. Borsada işlem yapma yetkisine sahip finansal kuruluşlar aracı kurumlar olarak tanımlanır.
Sonrasında seçtiğiniz kurumda bir yatırım hesabı açmanız gerekmektedir.
Yatırım yapmadan önce sektörleri, piyasayı ve ilgi gösterdiğiniz şirketleri araştırmanız ve iyi bir analiz yapmanız kritik öneme sahiptir. Bu durum iyi bir yatırım kararı vermenize yardımcı olacaktır.
Seçiminiz sonrası ilgili aracı kurumun sunduğu uygulama ya da platform üzerinden alım satım emirleri vermeye başlayabilirsiniz. Verdiğiniz emirler doğrultusunda söz konusu aracı kurum, yatırım hesabınızdan işlem için gereken miktarı kullanarak yapmak istediğiniz işlemleri gerçekleştirir.
Hisse senedi emir işlemleri
Borsaya yatırım yapmadan önce emir tiplerini öğrenmek önemlidir. Borsada tüm işlemler, talimatlar üzerinden ilerler. Borsa emir tipleri, bir payı (hisse) almak veya satmak için verilen emirleri kapsar.
İşlem türü, fiyatı, büyüklüğü ve geçerlilik süresi gibi bilgileri içeren emirler, paylar için verildiğinde ilgili aracı kurum veya dijital platform tarafından piyasalara gönderilir. İşlem seansının başlamasıyla birlikte alış ve satış fiyatları da oluşur.
Özetle tercih ettiğiniz hisse senedi emir tiplerine göre farklı fiyatlar ile işlem yapabilirsiniz.
Şartlı ve normal limit piyasa emir çeşitleri arasında karar verirken yatırım stratejilerinizi göz önünde bulundurabilirsiniz. Örneğin, dikkatli ilerlemek ve kazançlarınızı ile kayıplarınızı dengede tutmak istiyorsanız, koşula bağlı emirler sizin için daha uygun olabilir.
Risk alarak en fazla kârı elde etmeyi amaçlıyorsanız, hızlı ve anında işlem yapılabilen emirleri tercih edebilirsiniz. Emir çeşitleri şu şekilde özetlenebilir:
Piyasa Emri: Hızlı işlem yapmayı ve anında alım satım gerçekleştirmek isteyenler için uygundur.
Limit Emir: Daha iyi bir fiyatla işlem yapmayı amaçlayanlar için uygun olabilir.
Stop Emir: Piyasa fiyatı üzerinden potansiyel zararını sınırlamak ve kârını korumak isteyen yatırımcıların yaptığı bir tercihtir.
Stop Limit Emir: Bu emir tipi ile yatırımcının belirlediği fiyat üzerinden alış veya satış talimatı verilerek kazanç sağlamak amaçlanır.
Hisse senedi sahiplerinin hakları neler?
Hisse senetleri, yatırımcılara sadece finansal getiri elde etme fırsatı sunmaz. Bunun dışında yatırımcılara aynı zamanda şirketin ortakları olarak birtakım haklar da tanır. Söz konusu haklar, yatırımcıların şirket yönetiminde söz sahibi olmalarını ve kararlara katılmalarına da olanak sağlar.
Hisse senedi sahiplerinin hakları şu şekilde ifade edilebilir.
Kâr Payı Alma Hakkı (Temettü): Yatırımcılar, şirketin dağıtılabilir kârından elinde bulundurdukları hisselerinin oranında pay alır.
Rüçhan Hakkı: Şirketin sermaye artırımı yapması durumunda, mevcut hissedarların yeni çıkarılan hisseleri öncelikle satın alma hakkına sahip olmasıdır.
Bedelsiz Hisse Alma Hakkı: Söz konusu şirket bedelsiz sermaye artırımı yaparsa, mevcut hissedarlar yeni çıkarılan hisselerden oranlarına göre bedelsiz olarak alma hakkına sahip olması durumudur.
Bilgi Edinme Hakkı: Yatırımcılar, şirketin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında bilgi edinme hakkına sahip olur.
Tasfiye Durumunda Pay Alma Hakkı: Şirketin tasfiye edilmesi durumunda, kalan varlıklardan hisse senedi sahipleri hisselerinin oranında pay alması olarak ifade edilir.
Özel Denetim Talep Hakkı: Hisse senedi sahipleri, şirketin mevcut işleyişi ya da finansal durumu ile ilgili endişeleri olduğunda özel bir denetim talep edebilirler. İlgili genel kurul bu talebi uygun görürse, yatırımcılar mahkemeden özel denetçi atanmasını da isteyebilir.
Hisse senedi yatırımının avantajları neler?
Kâr Payı (Temettü): Hisse senedi, sahibine şirketin yıllık net kârından pay alma hakkı tanır. Şirket genel kurulunda kar dağıtımı kararı alınması halinde hisse senedi sahiplerine temettü ödemesi yapılır.
Kısa ve Uzun Vadeli Yatırım: Hisse senetleri, yatırımcılarına kısa ve uzun vadeli dönemlerde yüksek getiri sağlama imkânı verir. Kısa vadeli yatırımlarda potansiyel yüksek getiriye ek olarak, uzun vadede istikrarlı ve düzenli kazanç elde etme olasılığı diğer yatırım araçlarına göre daha yüksektir denilebilir.
Hisse senedi alım satımı esnasında, eğer hisse senetlerinin değer kaybederse zarar etme riski de ortaya çıkar.
Vergi Avantajı: Hisse senedi alım satımından elde edilen kazanca uygulanan stopaj oranı yüzde 0'dır. Menkul kıymet yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden ve borsa yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen kazançlar da ise yüzde 10 oranında stopaj uygulanır.
Sermaye Kazancı: Kısa veya uzun vadeli fiyat değişikliklerinden elde edilen kazanç, hisse senedi alım satımından elde edilen gelir olarak ifade edilir. Hisse senedi alım satımında, hisse senetlerinin değer kaybetmesi durumunda zarar etme riski de bulunduğu da unutulmamalıdır.
Hisse senedi yatırımının dezavantajları neler?
Piyasa Riski: Piyasadaki dalgalanmalar sebebiyle hisse senedinin değeri düşebilir, bu da yatırımcının anaparadan zarar etmesine neden olabilir. Yatırımcı, bu durumda yatırdığı anapara miktarını geri alamayabilir.
Likidite Riski: Piyasada yeterli alıcı veya satıcı bulunmaması durumunda istenilen fiyat düzeyinde işlem yapma güçlüğü çekilmesi likidite riskini ortaya çıkarır.
Operasyonel Risk: Hisse senedi alım satımı yaparken, hisselerin değer kaybetmesi durumunda zarar etme ve yatırım yapılan şirketin iflası halinde yatırılan paranın tamamını kaybetme riski de ortaya çıkmaktadır. Hisse senetleri, anonim şirketlerin mali yapısından kaynaklanan riskleri de beraberinde getirir.
Küresel Risk: Küresel ekonomik ve politik dengelerde oluşacak değişiklikler hisse senedi fiyatlarında dalgalanmalara neden olabilir.