Varant, yatırımcısına belirli bir vade içinde hisse senedi, emtia, endeks gibi bir dayanak varlığı belirlenmiş bir fiyattan alma veya satma hakkı veren ve ayrıca kaldıraç imkanı sağlayan bir finansal yatırım aracı olarak ifade edilebilir.
Varant Nedir?
Varantlar, sahibine belirli bir vade sonunda veya belirli bir vadeye kadar önceden belirlenen bir fiyattan dayanak varlığı veya göstergeyi alma ya da satma hakkı tanıyan menkul kıymetleştirilmiş opsiyonlar olarak tanımlanır.
İlgili hakkın kullanımı nakdi uzlaşı veya kaydi teslimat yoluyla gerçekleştirilebilir. Varantlar ilk olarak BIST 30 endeksinde yer alan pay senetleri, bu senetlerden oluşturulan sepetler ya da BIST 30 endeksine bağlı bir biçimde olarak işlem görecektir.
BIST Pay Senetleri Piyasası’nda Kurumsal Ürünler Pazarı'nda işlem gören her varant için Borsa Yönetim Kurulu tarafından bir piyasa yapıcısı ataması yapılmaktadır.
Piyasa yapıcısı, sorumluluğunda bulunan varant veya varantlarda piyasanın adil, düzenli ve etkin işlemesini sağlamak ve likiditeye katkıda bulunmak hedefiyle sürekli bir biçimde alım-satım kotasyonu girme görevini yerine getirir.
Varantların özellikleri neler?
"Varant Nedir?" sorusunu cevaplandırdıktan sonra akla gelen diğer konu ise varantların özellikleri oluyor.
Varantlar, opsiyon sözleşmelerinin finansal araç olarak menkul kıymetleştirilmiş biçimidir.
Yapılandırılmış ürünler sınıfından yer alan bir finansal araçtır.
Varantlar kaldıraçlı ürünler olması sebebiyle dayanak varlık fiyatındaki 1 birimlik değişim, varantın fiyatında çok daha fazla oranda değişime sebep olur.
Piyasadaki fiyat hareketlerine bağlı olarak yatırılan paranın tamamı da kaybedilebilir fakat varantlar için risk, ödenen bedel ile sınırlı kalır.
Yatırımcıya ödediği prim karşılığında, vade sonunda veya vade öncesinde belirlenmiş bir fiyat seviyesinden (ihraçcıdan) bir menkul kıymeti, bir menkul kıymet sepetini veya bir endeksi alma veya (ihraçcıya) satma hakkı veren finansal bir araç olarak tanımlanabilir.
Varantı satın alan yatırımcı, yükümlülük değil, bir hak satın almış pozisyondadır. Varantın tüm sorumluluğu ise tamamen ihraçcıya aittir.
Varant parametreleri neler?
Duyarlılık, bir varantın fiyatının 0,01 TL değişmesi için dayanak varlık fiyatının ne kadar değişmesi gerektiğini ifade eder.
Örtülü oynaklık, piyasa yapıcının varantın ömrü boyunca beklediği oynaklık seviyesi anlamına gelir.
Delta, dayanak varlık fiyatındaki 1 birimlik değişimin, varantın fiyatını yaklaşık olarak hangi miktarda değiştireceğini gösteren bir ölçümdür.
Teta, varantın vadesinin bitimine bir gün daha yaklaşıldığında, diğer tüm değişkenler sabit olduğunda, varant fiyatının hangi miktarda düşeceğini gösteren bir ölçümdür.
Çarpan, bir varantın kaç adet dayanak varlığa denk geldiğini gösteren bir tanımlamadır.
Etkin kaldıraç, dayanak varlık fiyatındaki %1'lik değişimin, varantın fiyatını % kaç oranında değiştireceğini belirtir.
Başabaş noktası, varantı vade sonuna kadar elde tutulduğunda maliyeti karşılayan varlık fiyatını gösteren bir ölçümdür.
Varant seans saatleri
Varant işlemleri Pay Piyasası sürekli müzayede seans saatleri (10:00 – 18:00 saatleri) içerisinde gerçekleştirilir.
Varantların değeri nasıl hesaplanır?
Varantın Fiyatı = Varantın İçsel Değeri + Zaman Değeri olarak hesaplanır.
İçsel Değer ilgili varantın kârda olup olmadığını gösterir. Zararda veya başabaş noktasında olan varantlarda içsel değerleri ise sıfırdır.
Zaman Değeri, söz konusu varantın değerinden içsel değerin çıkarılması ile ulaşılan değer olarak tanımlanır. Vadeye kalan gün sayısı azaldıkça varantın zaman değeri de buna bağlı olarak düşer. Vade günü zaman değeri sıfır olur. Zararda olan varantların içsel değeri sıfır olurken, vade günü zaman değeri de sıfırlanacağı için varant sonuç olarak "değersiz" hale gelecektir.
Başabaş Noktası, Alım Varantlarında = Varantın Kullanım Fiyatı+(Varantın Fiyatı* dönüşüm oranı) olarak ifade edilir. Satım Varantlarında = Varantın Kullanım Fiyatı-(Varantın Fiyatı * dönüşüm oranı) olarak ifade edilir.
Yatırımcının vade sonunda kâr etmeye başladığı nokta olarak tanımlanır.
Örnek Varant İşlemi:
A hissesinin alım varantı için;
Kullanım Fiyatı: 10 TL
Dönüşüm oranı:1
Varantın Fiyatı: 0,50 TL ise
Başabaş Nokta: 10,50 TL'dir.
Dayanak varlığın cari fiyatı 10,50'ın üzerinde ise kâr edilir.
A hissesinin satım varantı için;
Kullanım Fiyatı: 10
Dönüşüm oranı:1
Varantın Fiyatı: 0,50 TL ise
Başabaş Nokta: 9,50 TL'dir.
Dayanak varlığın cari fiyatı 9,50'nin altına inerse kâr edilir.
Varantların avantajları neler?
İşlem yapmak için teminat gerekli değildir.
İşlem komisyonu, diğer piyasalara kıyasla oldukça düşüktür.
Göreceli olarak küçük bir primle, dayanak varlığa kaldıraçlı yatırım imkanı verir.
Kazanç potansiyeli için bir sınır bulunmazken, toplam risk ödenen prim (yatırılan sermaye) ile sınırlı kalır.
Alım varantları ile yükselen, satım varantları ile düşen piyasa beklentisi için yatırım yapılabilir.
Piyasa yapıcılığı yardımı ile ilgili varantlarda alım satım işlemleri Borsa İstanbul işlem saatleri içerisinde anlık bir biçimde gerçekleştirilebilmektedir.
Varantların dezavantajları neler?
Söz konusu varantlar vadeye kalan gün sayısı düştükçe zaman değeri kaybeder. Zaman değeri kaybı ise vadeye yaklaşıldıkça hızlanmaktadır.
Tüm varantların belirli bir vadesi bulunur. Vade sonuna kadar beklenti gerçekleşmezse, yatırımın tamamı kaybedilebilir.
Kaldıraç, iki yönde çalışır. Beklenti ters yönde gerçekleştiğinde varantlar hızla değer kaybedebilir ve ilgili vade sonunda değersiz bir hale dönüşebilir.